Co roku na świecie powstaje około 50 milionów ton elektrośmieci. Elektrośmieci to zużyty, zepsuty lub przestarzały sprzęt elektryczny i elektroniczny – pralki, lodówki, komputery, telewizory, wiertarki, ale także telefony komórkowe, świetlówki i żarówki energooszczędne oraz – o czym często zapominamy – baterie! Co z nim zrobić, aby nie szkodzić środowisku?

Nie można ich tak po prostu wrzucić do kosza czy kontenera. Wszystkie te sprzęty zawierają substancje niebezpieczne, np.: rtęć, ołów, kadm, brom czy nikiel. Wywiezienie ich na zwykłe wysypisko powoduje, że substancje te przedostają się do ziemi, a stamtąd do wód gruntowych. Stwarza to ogromne zagrożenie dla życia ludzi i zwierząt.

Elektrośmieci to wszystkie zepsute, niedziałające, zniszczone lub niepotrzebne urządzenia zasilane prądem lub bateriami. Możemy je też nazywać: ZSEE – Zużytym Sprzętem Elektrycznym i Elektronicznym, elektroodpadami lub elektrozłomem.

Elektrośmieci dzielimy na 6 grup:

Sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury
Chłodziarki, zamrażarki, sprzęt automatycznie wydający produkty chłodzone, sprzęt klimatyzacyjny, sprzęt do osuszania, pompy ciepła, grzejniki zawierające olej i inny sprzęt działający na zasadzie wymiany temperatury, wykorzystujący do tego celu płyny inne niż woda.

Ekrany, monitory i sprzęt zawierający ekrany o powierzchni większej niż 100 cm2
Ekrany, odbiorniki telewizyjne, cyfrowe ramki LCD do zdjęć, monitory, laptopy, notebooki.

Lampy
Lampy fluorescencyjne, lampy sodowe i wysokoprężne, diody LED, świetlówki.

Sprzęt wielkogabarytowy, którego którykolwiek z zewnętrznych wymiarów przekracza 50 cm
Pralki, suszarki do odzieży, zmywarki, kuchenki, piekarniki elektryczne, elektryczne płyty grzejne, oprawy oświetleniowe, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, sprzęt muzyczny, komputery i drukarki wielkogabarytowe, sprzęt kopiujący, automaty uruchamiane monetą, przyrządy do monitorowania i kontroli, urządzenia automatycznie wydające produkty i pieniądze, panele fotowoltaiczne.

Sprzęt małogabarytowy, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm
Odkurzacze, urządzenia do szycia, oprawy oświetleniowe, kuchenki mikrofalowe, sprzęt wentylujący, żelazka, tostery, noże elektryczne, czajniki elektryczne, zegary i zegarki, golarki elektryczne, wagi, urządzenia do pielęgnacji włosów i ciała, kalkulatory, odbiorniki radiowe, kamery wideo, sprzęt wideo, sprzęt hi-fi, instrumenty muzyczne, sprzęt do odtwarzania dźwięku lub obrazu, elektryczne lub elektroniczne zabawki, sprzęt sportowy, sportowe smartwatche i liczniki, czujniki dymu, regulatory ciepła, termostaty, narzędzia elektryczne i elektroniczne, wyroby medyczne, przyrządy do
monitorowania i kontroli, urządzenia automatycznie wydające produkty, mały sprzęt ze zintegrowanymi panelami fotowoltaicznymi.

Małogabarytowy sprzęt informatyczny i telekomunikacyjny, którego żaden z zewnętrznych wymiarów nie przekracza 50 cm
Telefony komórkowe, GPS, kalkulatory kieszonkowe, routery, komputery osobiste, drukarki, telefony.

Elektrośmieci są zaliczane do grupy odpadów niebezpiecznych. Zawarte w nich substancje są groźne dla życia, zdrowia i środowiska. Ze stłuczonych monitorów lub telewizorów, rozbitych świetlówek czy zardzewiałej lodówki mogą wydostawać się niebezpieczne substancje, takie jak: rtęć, azbest, kadm, freon, związki bromu, które przenikają do gleby, wód gruntowych i powietrza. Mają silne właściwości trujące i rakotwórcze. Przetwarzaniem elektrośmieci mogą się zajmować tylko i wyłącznie wyspecjalizowane zakłady przetwarzania, posiadające stosowne zezwolenia.

Jak zatem bezpiecznie i zgodnie z prawem pozbyć się starej lodówki czy telefonu komórkowego? Sposobów jest kilka.

  • Jeśli kupujesz nowy sprzęt, sklep ma obowiązek przyjąć bezpłatnie stary tego samego rodzaju. Obowiązuje zasada jeden za jeden, czyli przy zakupie nowej lodówki, możesz oddać starą. Jej utylizacją zajmie się sklep. Niektórzy sprzedawcy zapewniają darmowy transport, ale może się zdarzyć, że pobiorą opłatę za przewiezienie sprzętu lub jego zniesienie.

  • Jeśli nie kupujesz nowego sprzętu, a chcesz się pozbyć nieużywanych czy zepsutych urządzeń, możesz je bezpłatnie oddać do miejskiego lub gminnego punktu zbierania takich odpadów. Zazwyczaj transport trzeba zapewnić we własnym zakresie, ale w niektórych gminach można zamówić bezpłatny odbiór elektrośmieci przez firmę, która podpisała umowę z samorządem. Nie ma ograniczeń co do ilości oddawanego sprzętu. Adresy punktów znajdziesz w urzędzie miasta lub gminy.

  • Możesz także zawieźć sprzęt do punktu złomu, który ma zezwolenie na zbieranie elektrośmieci. Taki punkt powinien być zarejestrowany w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska. Oddanie sprzętu jest bezpłatne.

  • Jeśli zanosisz urządzenie do serwisu i okazuje się, że jego naprawa jest nieskuteczna albo nieopłacalna, wówczas serwis powinien przyjąć sprzęt. Jest jednak wyjątek – serwis może odmówić, jeśli klient przyniósł urządzenie z zamiarem pozbycia się go lub stanowi ono zagrożenie dla życia lub zdrowia pracowników punktu.

  • Miasta i gminy kilka razy do roku urządzają akcję „wystawka”. Wówczas we wskazany dzień można zostawić sprzęt przed domem lub blokiem, a jego usunięciem zajmie się specjalna ekipa.

  • Zużyte baterie lub akumulatorki możesz oddać w każdym większym sklepie. Są w nich ustawione specjalne pojemniki, do których możesz je wrzucić.

  • Stary telefon komórkowy możesz oddać w punkcie operatora sieci, w sklepie lub serwisie.

Odzyskane ze starego sprzętu surowce są wykorzystywane do produkcji nowych urządzeń. Pamiętajmy, że wyrzucenie elektrośmieci na śmietnik, z innymi domowymi odpadami, jest zagrożone wysoką karą grzywny.

Na opakowaniu każdego urządzenia, które po zużyciu stanie się elektrośmieciem, znajduje się symbol przekreślonego kontenera na śmieci:

Recykling nie tylko zmniejsza stopień wykorzystania zasobów naturalnych, ale przyczynia się do obniżenia kosztów technologicznych. W ten sposób chronimy zarówno środowisko, jak i samych siebie.